Liefde is gratis, of toch niet?

Door: mr. Sabine J.C. Anthonio

Na tien keer links te hebben geswiped, eindelijk een match. Na een paar leuke chat/telefoongesprekken, ben je helemaal in de wolken. Ja, dit is hem, de liefde van je leven. Als deze liefde van je leven vervolgens op een blauwe maandag vraagt om hem wat geld te lenen omdat hij zich op dat moment in een moeilijke situatie begeeft, hoef je daar niet twee keer over na te denken. Via internetbankieren boek je het verzochte bedrag over, met het vertrouwen dat dit terug komt. Daarna blijft het akelig stil.

Het gebeurt vaker dan je denkt. Vorig jaar nog zijn slachtoffers in Nederland samen voor bijna 7 miljoen Euro opgelicht. Dat is niet mis. Het is ook niet voor niets dat er momenteel op Netflix diverse documentaires over te vinden zijn die razend populair zijn. Bijna iedereen heeft wel gehoord van de Tinder Swindler of Bad Vegan. Net zoals in de documentaires te zien is, blijkt dat maar weinig van deze oplichters daadwerkelijk worden berecht, laat staan dat het geld uiteindelijk terug wordt betaald. Hoe komt dat?

Oplichting in deze vorm is vaak lastig aan te tonen. Het geld wordt immers vrijwillig overgemaakt. Als je aan iemand geld leent en die persoon betaalt je niet terug binnen een jaar, maakt dat immers nog niet dat die persoon zich schuldig maakt aan oplichting conform de wet. Pas als je hard kan maken dat die persoon nooit de intentie had om het geld terug te betalen, is het strafbaar. Aangezien het contact vaak via chat gaat, kunnen die chatgesprekken als bewijs daarvoor worden gebruikt. Een complicerende factor is wel dat de oplichters vaak in het buitenland wonen en moeilijk te traceren zijn omdat zij geen gebruik maken van hun eigen profielfoto maar eentje van het internet plukken.

Naast het strafrechtelijk traject, is het interessant om te bezien of er ook civielrechtelijke mogelijkheden zijn om in ieder geval je geld terug te krijgen. Als je vrijwillig geld hebt overgemaakt aan je inmiddels voormalige liefde waarbij de afspraak is dat hij dit terug zal betalen, is er sprake van een ‘simpele’ leningsovereenkomst. De vraag is alleen vanaf wanneer deze vordering dan opeisbaar is. Of met andere woorden: vanaf wanneer mag je op grond van de wet je geld terug eisen. Tenzij jullie hier concrete afspraken over hebben gemaakt, wat meestal niet het geval is, heeft te gelden dat de vordering pas opeisbaar is nadat je aan je voormalig geliefde bekend hebt gemaakt dat hij binnen een redelijke termijn het geleende bedrag terug dient te betalen. In verband met de bewijsbaarheid, is het van belang om deze mededeling schriftelijk te doen. Een bericht via WhatsApp waarbij aangetoond kan worden dat deze ontvangen en gelezen is, is meestal wel voldoende om als bewijs te worden gebruikt. Pas als betaling na de gegeven termijn uitblijft, is de vordering opeisbaar. Dan zijn we er helaas nog niet. Als je voormalig geliefde onverhoopt (maar niet onverwacht) betaling achterwege laat, staat enkel de weg naar de rechter nog open om je geld terug te kunnen krijgen. Net zoals in het strafrechtelijk proces, heeft ook hier te gelden dat de oplichters vaak moeilijk te traceren zijn waardoor je ook met een vonnis in de hand nog steeds vaak achter het net vist.

Niet uit het oog mag worden verloren dat de dag nadat de vordering opeisbaar is geworden, de verjaringstermijn van vijf jaar begint te lopen. Als er in die vijf jaar geen stuitingshandelingen plaatsvinden, zoals bijvoorbeeld het aanhangig maken van een gerechtelijke procedure waarbij het geleende bedrag wordt gevorderd, kan de oplichter met succes een beroep doen op verjaring van de vordering. Dit betekent dat de vordering in rechte niet meer afdwingbaar is en de oplichter er dus definitief met je geld van door is.

De hiervoor geschetste situatie waarbij er geld wordt geleend zonder dat er concrete afspraken worden gemaakt voor wat betreft de terugbetaling, doet zich trouwens ook vaak voor tussen familieleden of vrienden. Hoewel het in familierechtelijke sfeer misschien moeilijk kan zijn om dit soort afspraken op papier te zetten, is het aan te raden dit wel te doen om onduidelijkheden uit de weg te ruimen en onnodige frustraties en discussies naderhand te voorkomen. Een simpele vastlegging in een email of via WhatsApp dat je op verzoek geld uitleent aan dat familielid of die vriend kan al helpen, terwijl het voorts aan te raden is het geld bancair over te boeken naar die persoon met vermelding van het woord ‘lening’ in de omschrijving.

Stel nu dat je een flink bedrag aan je geliefde hebt geschonken. Je leeft immers zo met hem mee in deze moeilijke tijd. Na de schenking hoor je opeens niets meer van hem. Als je eenmaal door hebt dat hij je enkel heeft gebruikt om geld van je los te krijgen, heb je spijt. Kan deze schenking dan terug worden gedraaid? Net als de geldleningsovereenkomst, is het schenken van geld aan een ander een (bijzondere) overeenkomst op grond van de wet. Overeenkomsten waaronder schenking, dienen in principe te worden nagekomen: pacta sunt servanda. Toch zijn er mogelijkheden om de schenking van tafel te krijgen, bijvoorbeeld door een beroep te doen op de wilsgebreken. Van een wilsgebrek is sprake indien de wil tot het sluiten van de overeenkomst gebrekkig tot stand is gekomen. Dat is onder andere het geval indien die overeenkomst wordt gesloten wegens bedrog, bedreiging, misbruik van omstandigheden en dwaling. Slaagt een beroep op één van de wilsgebreken, dan vindt vernietiging van de schenkingsovereenkomst plaats. Maar ook hier heeft te gelden dat het rechtens afdwingen van terugbetaling alleen via de rechter kan geschieden, waarbij de verhaalsmogelijkheden alles behalve verzekerd zijn.

Tot slot nog de mogelijke rol van de bank in het geheel. De bedragen worden immers vaak via bancaire overboeking gedaan op de rekening van de oplichter. Op de banken rust een zorgplicht. Deze reikt echter niet zo ver dat zij zonder meer elke overboeking dienen te controleren. Enkel overboekingen boven een bepaald bedrag dienen op grond van de geldende regelgeving te worden gemeld en onderzocht. Als de oplichter slim is, vraagt hij aan zijn slachtoffer dus nooit meer dan het wettelijke maximum, om zodoende onder de radar te blijven.

Hoewel liefde blind maakt, is het dus verstandig om geen parels in het donker te kopen, hoe mooi deze ook lijken te zijn, noch liefde te zoeken in de nacht.

Photo by Belinda Fewings on Unsplash